Nótaveiðar í miklu uppáhaldi

Siguróli Sigurðsson er yfirvélstjóri á togaranum Akurey AK-10 og hefur verið meira og minna á sjó síðan hann fór fyrsta túrinn sinn fyrir 23 árum. Hann hefur sankað að sér víðtækri reynslu og starfað á mörgum tegundum skipa. Hann segir það besta við sjómennsku vera fríin en að sjávarloftið sé engu líkt. Hann segir hvalveiðar ólíkar hefðbundnum veiðum og lýsir háskaför frá Tyrklandi til Íslands á skipi sem enginn kunni á.

Siguróli ólst upp á Húsavík en flutti til Reykjavíkur árið 1998 til þess að hefja nám við Vélskóla Íslands. Hann hafði aldrei farið á sjó þegar hann tók ákvörðunina. Fyrsta túrinn fór hann árið 2000 á uppveiðiskipinu Antares í Vestmannaeyjum og líkaði vel.

„Það átti strax vel við mig, ég varð ekkert sjóveikur og hef aldrei orðið sjóveikur síðan. Vinnan var skemmtileg, áhöfnin góð og þetta var mikið ævintýri.“

Hann segir nótaveiðar sérstaklega spennandi veiðiskap.

„Þegar þú kastar nótinni getur hún verið tóm eða það geta verið þúsund tonn og skipið er fullt í einu kasti.“

Þrátt fyrir reynsluleysið á fyrsta túrnum segist Siguróli aldrei hafa upplifað neina hræðslu en að þetta hafi verið ólíkt öllu sem hann hafi gert áður.

„Það var svolítið óvenjulegt að vera kominn út á sjó og vera hættur að sjá til lands. Þá velti ég því fyrir mér hvað ég væri kominn út í, en það þýðir ekkert að hætta við. En ég var með góða karla þarna sem kenndu mér allt og mér var vel tekið. Það var mikið spilað á spil, það var auðvitað ekkert internet þarna. Svo eru Eyjamenn einstakir með það, þeir eru byrjaðir að skipuleggja Þjóðhátíð í júní þannig að það voru bara Þjóðhátíðarlög spiluð allt sumarið,“ segir hann og hlær.

Skortur á vélstjórum fyrirsjáanlegur
Þegar náminu lauk árið 2002 fór Siguróli aftur heim til Húsavíkur á frystitogarann Geira Pétursson á rækjuveiðar. Á þeim tíma var lítið að veiðast af rækju og tími rækjuveiða að líða undir lok á Íslandi.

„Ég horfði svolítið á þetta sem tækifæri til þess safna tímum til að fá réttindi á stærri skip og stærri vélar. Þá voru kannski þrír vélstjórar um borð og maður byrjaði sem annar vélstjóri. Nú er þetta þannig að það er eiginlega hvergi annar vélstjóri, nema á frystitogurum. Það eru alls staðar bara tveir vélstjórar og miklu erfiðara að komast að í dag, þetta er vandamál sem á eftir að verða mjög stórt eftir svona fimm ár. Þeir komast hvergi að. Geta hvergi byrjað að safna sér tímum og ná réttindum.“

Eitthvað við það að vera úti á sjó
Eftir dvölina á Húsavík fór Siguróli til Fisk á gamlan ísfisktogara og þaðan á frystitogarann Sléttbak.

Árið 2005 tók hann sér hlé frá sjómannsstörfum og fór í smiðju hjá Héðni til þess að taka sveinspróf í vélvirkjun, sem er nauðsynlegt til þess að öðlast full réttindi. Við tók starf í landi hjá Jarðborunum og endaði hléið frá sjónum á að vera sjö ár.

„Ég saknaði þess pínu að vera á sjónum, ég held að allir sjómenn sakni þess. Það er eitthvað við það að vera úti á sjó, anda að sér sjávarloftinu, og mórallinn er einstakur. Mér lá samt ekkert á að komast aftur á sjó, ég var búinn að kynnast konu og var með lítil börn.“

Skip sem enginn kunni á
Fyrsta túrinn eftir sjö ára hlé fór Siguróli sem yfirvélstjóri á Fjölni, línuskipi sem gerði út frá Grindavík. Eftir það tók við stutt stopp á uppsjávarveiðiskipinu Júpíter og fljótlega fékk hann fast pláss á Sturlaugi H. Böðvarssyni frá Akranesi, þar sem hann starfaði til ársins 2017. Þá bauðst honum að taka við nýju skipi, Akurey AK-10.

Hann dvaldi í Tyrklandi í fáeina mánuði til að fylgjast með smíðunum og sigldi að lokum með skipinu heim. Til að æfa sig á skipið tók hann þátt í að sigla Engey, sem var sams konar skip, heim til Íslands.

„Það tók um hálfan mánuð að sigla þessu á leiðarenda og læra á skipið í leiðinni. Maður fær í hendurnar eitthvað sem maður kann ekkert á og þarf bara að læra jafnóðum. Við rétt svo kunnum að setja í gang þegar við lögðum af stað. Við þurftum að vera á hnjánum með teikningar og vasaljós að rekja allar lagnir til þess að geta lært á kerfin,” rifjar hann upp og segir áhöfnina hafa komist nokkurn veginn klakklaust heim.

Þó hafi komið upp töluverð hætta þegar þeir sigldu frá slippnum til að taka olíu fyrir heimför í aftakaveðri.

„Við biðum á áfangastað og létum akkeri falla til þess að reyna að vera kyrrir. Þetta var í janúar, veðrið brjálað og svartamyrkur. Fjöldi skipa var í kring, sum þeirra ljóslaus og búin að liggja þarna í mörg ár. Þetta var eins og að fara inn í völundarhús. Við höfðum áhyggjur af því að við myndum fjúka á önnur skip eða þau á okkur. Stanslaus neyðarköll bárust í talstöðvarnar, karlar í skipunum í kring að öskra að það væri hætta á ferð, en við skildum ekkert. Olíuskipið sem var að koma með olíuna tafðist út af þessu brjálaða veðri og við biðum lengi. Það gekk illa að taka smurolíu, lagnirnar voru stíflaðar og þá þurftum við að skrúfa allt í sundur og finna stífluna, sem kom síðar í ljós að var tuska. Þarna vorum við allir búnir að vera vakandi í 30 tíma. En svo leystist þetta allt á endanum og ég gat loksins farið að sofa. Þegar ég vaknaði aftur vorum við komnir á siglingu heim til Íslands.”

Hvalveiðar og gamlar gufuvélar
Síðasta sumar bauðst Siguróla að fara sem vélstjóri á Hval 8, sem hann þáði enda mikill áhugamaður um gamlar gufuvélar.

„Aðal upplifelsið fyrir mig var að fara á skip sem var smíðað árið 1948 með upphaflegri gufuvél um borð. Þá er það þannig að vélstjóri verður að vera niðri í vél öllum stundum. Það er ekki hægt að stoppa skipið nema slökkva á vélinni. Mér fannst gaman að sitja þarna og læra á vélina, ég var kannski ekki beint þarna fyrir hvalveiðarnar, ég var meira þarna fyrir gufuvélina. Það er alveg frábært að sjá svona gamla vél í gangi.“

Hann segir hvalveiðar þó mjög frábrugðnar fiskveiðum.

„Þetta er allt öðruvísi upplifun. Maður getur alveg fundið til með hvölum, það er mikið blóð og þetta er allt annað en að veiða fisk. Mér finnst samt allt í lagi að veiða hvali í hófi.“

Erfiðar vinnuaðstæður á veturna
Þrátt fyrr að sjómennskan hafi sína kosti stefnir Siguróli ekki endilega á að eyða starfsævinni á sjó. „Það besta við sjómennskuna eru náttúrulega fríin,“ segir hann kíminn.

Hann segir veturna sérstaklega erfiða vegna þess hversu erfitt það sé að sofa og vinna. „Það er oft virkilega erfitt að vinna í vondu veðri við viðgerðir. Það er ekki hægt að leggja neitt frá sér, það fýkur bara og maður þarf að halda sér í með annarri hendi og vinna með hinni.“

Siguróli segir fátíðara að skip haldi í land vegna veðurs. Þau séu orðin stærri og betri og hægt að vera lengur á veiðum þrátt fyrir veður.

„Ef veður verða of slæm til veiða þá er stundum farið í var undir Grænuhlíð eða við Reykjanes og lónað meðan beðið er eftir að veðrið gangi niður.“

Hann segi skipstjórann hafa úrslitavald um þetta og bera ábyrgð á öryggi skips og áhafnar.

„Á móti kemur að það er líka pressa á að vera sem mest á veiðum og koma með sem mestan fisk í land í hverri ferð. Laun sjómanna byggjast nær eingöngu á því hversu mikinn fisk þeir koma með í land svo áhöfnin þarf oft að harka af sér þrátt fyrir erfiðar aðstæður vilji þeir fá eitthvað borgað fyrir túrinn.“

»» rg

Greinin er úr Sjómannadagsblaðinu 2023. Hægt er að opna allt blaðið í PDF-útgáfu HÉR.